پسوریازیس/آغازطرح سنجش سال98|گفتارتوان گستر درجهانشهر کرج09121623463
پسوریازیس (به فرانسوی: Psoriasis)، صدفک[۱] یا داءالصدف بیماری پوستی مزمن خودایمنی است. این بیماری هنگامی رخ میدهد کهدستگاه ایمنی بدن سیگنالهای اشتباهی میفرستد. این سیگنالها باعث افزایش سرعت چرخهٔ رشد سلولهای پوست میشود؛ یعنی افزایش بیش از حد سلولهای پوستی از میزان ریختن آنها. پسوریازیس واگیردار نیست.[۲]
پنج نوع اصلی پسوریازیس، پلاکی، خالدار، معکوس، پوسچولار و اریترودرمیک میباشد. شایعترین آن پسوریازیس پلاکمانند است که با ناحیههایی قرمزرنگ با پوششی نقرهای و سفید از سلولهای مردهٔ پوست مشخص میشود. پسوریازیس در هر نقطهای از بدن مانند زانو، آرنج، پوست سر و کف دست و پا میتواند مشاهده شود و با سایر شرایط جسمی جدی مانند دیابت، بیماریهای قلبی و افسردگی در ارتباط است. حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس به آرتریت پسوریاتیک مبتلا میشوند.[۲]
باور بر این است که پسوریازیس مرتبط با دستگاه ایمنی بدن و یک بیماری ژنتیکی است[۳] و محرکهای آن استرس، صدمه به پوست، برخی داروها و عفونت میباشد.[۴] پسوریازیس اغلب در سنین جوانی شروع میشود، اما میتواند در هر سنی از دوران نوزادی تا سنین کهولت شروع شود. زنان و مردان تقریباً به یک نسبت به این بیماری مبتلا میشوند.[۵]
این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها، پسوریازیس کنترل میشود.[۵] انواع روشهای کنترل پسوریازیس عبارتند از: درمانهای موضعی، نور درمانی، داروهای سیستمیک، بیولوژیک و طب مکمل و جایگزین.[۶] پسوریازیس اگر چه آزار دهنده است ولی در صورت درمان مناسب و رعایت دستورهای پزشکی، میتوان با آن کنار آمد و بیماری را کنترل کرد.[۷] حدود ۲٪[۵] و بیش از ۱۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان پسوریازیس دارند و ۲۹ اکتبر (۷ آبان) روز جهانی پسوریازیس میباشد.[۸]
بیماریزایی
پسوریازیس یک بیماری مرتبط با دستگاه ایمنی بدن است. در طی این بیماری دستگاه ایمنی با ارسال سیگنالهای معیوب موجب تسریع رشد سلولهای پوست میشود. در واقع در حالت عادی سلولهای پوست بهطور دائم از لایههای زیرین به طرف سطح حرکت کرده، در آنجا هستههای خود را از دست داده و به صورت پوستههای مرده از بدن دفع میشوند. این روند بهطور معمول حدود یک ماه به طول میانجامد، اما در جریان پسوریازیس، چرخهٔ حیات سلولهای پوست بر اثر همان اشکالات دستگاه ایمنی، سرعت یافته، در نتیجه چندین لایه سلول مرده در سطح پوست تجمع پیدا میکنند که همان پوستههای پسوریازیس را تشکیل میدهند.[۵]
علائم
علائم پسوریازیس میتواند بین افراد مختلف، متفاوت باشد و شامل یک یا چند از نشانههای زیر شود:
- تکههای قرمز روی پوست که با فلسهای نقرهای پوشیده شدهاست.
- نقاط کوچک پوسته پوسته شده (معمولا در کودکان دیده میشود).
- پوست خشک و ترک خورده که ممکن است خونریزی هم بکند.
- خارش و سوزش در نقاطی از پوست.
- ناخن ضخیم، سوراخ شده یا برآمده.
- مفاصل متورم و سفت شده (آرتریت پسوریاتیک).[۹]
تشخیص
پسوریازیس اغلب با معاینه بالینی تشخیص داده میشود و هیچ تست خونی برای تشخیص آن وجود ندارد، هر چند گاهی اوقات انجام برخی آزمایشها برای یافتن علل شعلهورکنندهٔ آن ضروری است. در هر حال در موارد مشکوک، میتوان از بیوپسی پوست استفاده کرد. در این روش پزشک با بریدن تکهٔ کوچکی از پوست و بررسی آن زیر میکروسکوپ، بیماری را تشخیص میدهد.[۵]پسوریازیس ممکن است با درماتیت (اگزما) اشتباه گرفته شود.
انواع پسوریازیس
پنج نوع پسوریازیس وجود دارد. یادگیری بیشتر در مورد نوع پسوریازیس خود کمک خواهد کرد که بهترین درمان برای شما تعیین شود.
پسوریازیس پلاکی
پسوریازیس پلاکی (Plaque Psoriasis) (پسوریازیس والگاریس) رایجترین شکل از بیماری است و به صورت تکههای برآمده و قرمز پوشش داده شده با یک لایهٔ سفید نقرهای از سلولهای پوست مرده به نظر میرسد. این تکه یا پلاک اغلب در پوست سر، زانو، آرنج و کمر ظاهر میشود. آنها اغلب خارشدار و دردناک هستند، و میتوانند خونریزی کنند.
خالدار
پسوریازیس خالدار (Guttate) یا قطرهای یک نوع از پسوریازیس است که به صورت ضایعات نقطه مانند کوچک به نظر میرسد. پسوریازیس خالدار اغلب در دوران کودکی یا جوانی شروع میشود، و میتواند توسط یک عفونت استرپتوکوکی باعث شده باشد. این نوع شایعترین پسوریازیس، پس از پسوریازیس پلاکی است. حدود ۱۰ درصد از افرادی که به پسوریازیس مبتلا میشوند، پسوریازیس خالدار دارند.
معکوس
پسوریازیس معکوس (Inverse) یا فلکسورال به صورت ضایعات قرمز در روی بدن مانند پشت زانو، زیر بغل یا در کشاله ران است. ممکن است صاف و براق به نظر برسد. بسیاری از مردم از نوع دیگری از پسوریازیس در جای دیگر در بدن در همان زمان مبتلا هستند.[۲] همچنین این نوع از پسوریازیس ممکن است با عفونتهای ناشی از کاندیدا، استرپتوکوک و درماتوفیت اشتباه گرفته شود.[۱۰]
پوسچولار
پسوریازیس پوسچولار (Pustular) یا چرکدانهای که با جوشهای چرکی سفید (تاول چرک غیر عفونی) احاطه شده توسط پوست قرمز به نظر میرسد. چرک متشکل ازسلولهای سفید خون است. این یک عفونت نیست، و مسری نمیباشد.
اریترودرمیک
پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic) به صورت خاص شکل التهابی پسوریازیس است که اغلب بر بیشتر سطح بدن تأثیر میگذارد. این ممکن است که در ارتباط با پسوریازیس پوسچولر von Zumbusch رخ میدهد. این یک نوع نادر از پسوریازیس است و یک بار یا بیشتر در طول عمر ۳ درصد از افرادی که پسوریازیس دارند رخ میدهد. بهطور کلی در افرادی که پلاک پسوریازیس ناپایدار به نظر میرسد. این به این معنی است که ضایعات به وضوح تعریف نشدهاست. گستردگی، قرمزی آتشین و لایه برداری از پوست مشخصهٔ این فرم از پسوریازیس است. خارش شدید و درد اغلب با آن همراه است.
افراد با شعلهور شدن پسوریازیس اریترودرمیک باید فوراً به دکتر مراجعه کنند، این شکل از پسوریازیس میتواند تهدیدکنندهٔ زندگی باشد.[۲]
مکانهای پسوریازیس
پسوریازیس میتواند در هر نقطهای از بدن مانند بر روی پلک، گوش، دهان و لبها، چینهای پوست، دست و پا، و ناخن خود را نشان دهد. پوست در هر یک از این سایتها متفاوت است و نیاز به درمانهای مختلف دارد.
نور درمانی یا درمانهای موضعی اغلب زمانی که پسوریازیس به یک بخش خاص از بدن محدود است استفاده میشود. با این حال، پزشکان ممکن است داروهای خوراکی یا تزریقی را تجویز کنند اگر پسوریازیس تا حد زیادی کیفیت زندگی یک شخص را تحت تأثیر قرار داده باشد. درمانهای مؤثر در دسترس هستند، بدون توجه به جایی که خود پسوریازیس قرار گرفتهاست.[۲]
پوست سر
حداقل نیمی از تمام افرادی که به پسوریازیس مبتلا هستند آن را بر روی پوست سر خود دارند.
پسوریازیس پوست سر میتواند بسیار ملایم، خفیف، با پوسته پوسته شدن کم باشد. همچنین میتواند بسیار شدید با ضخامت و پوست سر پوشیده شده از پلاک باشد. پسوریازیس میتواند فراتر از خط مو بر روی پیشانی، پشت گردن و اطراف گوشها گسترش یابد.
سایر اختلالات پوستی مانند درماتیت سبورهای، ممکن است مشابه پسوریازیس پوست سر باشد. با این حال، پسوریازیس پوست سر، پودری با برق نقرهای به نظر میرسد، در حالی که درماتیت سبورهای زرد و چرب به نظر میرسد.[۱۱]
درمان پسوریازیس پوست سر بستگی به شدت بیماری، بلندی موها و طرز زندگی بیمار دارد. طیف گستردهای از شامپوها، روغنها، محلولها و اسپریها برای این منظور تهیه شدهاست که اکثراً محتوی کورتون هستند. همچنین دایووبت ژل که ترکیبی از کلسیپوتریول و بتامتازون میباشد، برای پوست سر مفید است. بیمار باید از شستشوی زیاد سر با شامپو و خراشیدن پوست سر خودداری کند.[۷]
در پسوریازیس پوست سر کوتاه کردن یا تراشیدن مو باعث تأثیر بیشتر درمانهای موضعی و نور درمانی میشود.
صورت
پسوریازیس صورت اغلب بر ابرو، پوست بین بینی و لب بالا، پیشانی بالا و خط مو تأثیر میگذارد. با پسوریازیس در صورت و اطراف آن باید به دقت برخورد شود چون پوست در اینجا حساس است.[۲]
در پسوریازیس صورت استفاده گاه به گاه استروئیدهای موضعی خفیف، که کورتیکواستروئیدها نیز نامیده میشود، ممکن است مؤثر باشد. درمانهای دیگر شامل کلسیپوتریول، تازاروتین، محصولاتکراتولیتیک (جداکنندههای پوسته) و نور ماوراء بنفش هستند. کلسیپوتریول و تازاروتین میتواند تحریککننده باشد، بنابراین شما باید با دکتر خود برای پیدا کردن راهی برای رفع این نگرانی صحبت کنید.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) دو داروی تاکرولیموس و پیمکرولیموس را برای درمان اگزما تأیید کردهاست که بسیاری از متخصصین پوست دریافتهاند که برای درمان پسوریازیس در چهره یا دیگر مناطق حساس به خوبی کار میکند.[۱۲]
دست و پا
شعلهور شدن ناگهانی پسوریازیس در دستها و پاها به سرعت و با دقت باید درمان شود. در برخی از موارد، ترک خوردگی، تاول و تورم همراه با عود آن وجود دارد.[۲]
ناخن
تغییرات ناخن در ۵۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس و حداقل ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ورم مفاصل پسوریاتیک رخ میدهد.[۲] پسوریازیس میتواند باعث سوراخ شدن یا غیرعادی شدن ناخنها (رشد بیش از حد، رفتن رنگ ناخن و حتی اونیکولیز یعنی جدا شدن ناخن از بستر) بشود.[۹] اصولاً درمان پسوریازیس ناخن مشکل است.[۷]
پسوریازیس تناسلی
رایجترین نوع پسوریازیس در منطقهٔ تناسلی پسوریازیس معکوس است، اما انواع دیگر پسوریازیس میتواند بر روی اندام تناسلی به خصوص در مردان ظاهر شود. پسوریازیس تناسلی نیاز به درمان دقیق و مراقبت دارد.[۲]
پوستهای چیندار
پسوریازیس معکوس میتواند در پوستهای چیندار مانند زیر بغل و زیر سینه رخ دهد. این شکل از پسوریازیس اغلب با مالش و عرق کردن تحریک میشود.[۲]
علل
در حالی که دانشمندان هنوز نمیدانند که دقیقاً چه چیزی باعث پسوریازیس است، ما میدانیم که دستگاه ایمنی و ژنتیک نقش عمدهای در توسعه آن دارند.[۲]
دانشمندان معتقدند که دست کم ۱۰ درصد از جمعیت عمومی یک یا بیشتر، از ژنهایی که باعث ایجاد یک زمینه به پسوریازیس میشود را به ارث میبرند. با این حال، تنها ۲ الی ۳ درصد از جمعیت دارای این بیماری است. محققان بر این باورند که یک فرد برای ابتلا به پسوریازیس، باید ترکیبی از ژنهایی که باعث پسوریازیس میشود را داشته و در برابر عوامل خارجی خاص شناخته شده به عنوان «محرک» قرار گرفته باشد.[۴]
دستگاه ایمنی
پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است. شرایط خود ایمنی در نتیجه حمله بدن به خودش است. در مورد پسوریازیس، سلولهای سفید خون شناخته شده به عنوان سلولهای T به اشتباه به سلولهای پوست حمله میکنند.
در یک بدن معمولی، سلولهای سفید خون مستقر برای حمله و از بین بردن باکتریهای مهاجم و مبارزه با عفونت هستند. این حمله اشتباه باعث میشود که روند تولید سلولهای پوست بیش از حد شود. تولید سلول پوست با سرعت بالا باعث میشود سلولهای جدید پوست با سرعت بیش از حد توسعه یابند. آنها در سطح پوست تحت فشار قرار میگیرند، جایی که آنها شعلهور میشوند.
این نتایج در پلاکهایی هستند که رایجترین همراه پسوریازیس است. حمله به سلولهای پوست باعث قرمزی، و توسعه نواحی ملتهب پوست میشود.[۱۳]
ژنتیک
باور بر این است که پسوریازیس یک بیماری ژنتیکی است، هر چند محققان دقیقاً نمیدانند که چگونه پسوریازیس از یک نسل به نسل دیگر منتقل میشود. الگوی وراثت احتمالاً شامل چندین ژن یا ترکیبی از بسیاری از ژنها است.
در حدود یک سوم از افراد مبتلا به پسوریازیس گزارش سابقهٔ خانوادگی این بیماری را داشتهاند. اگر یکی از والدین پسوریازیس داشته باشد، کودک به احتمال ۲۵ درصد به پسوریازیس مبتلا میشود. اگر هر دو پدر و مادر پسوریازیس داشته باشند، یک کودک به احتمال حدود ۶۵ درصد به این بیماری مبتلا میشود.
مطالعات از دوقلوهای همسان مبتلا به پسوریازیس نشان میدهد که پسوریازیس حداقل تا حدی ژنتیکی است. اما این مطالعات نیز تقویت پیچیدگی پسوریازیس را به همراه داشتهاست. در حدود یک سوم از دوقلوهای همسان که در آنها پسوریازیس وجود داشتهاست، تنها یکی از دوقلوها بیماری را داشته و این نشان میدهد که عوامل زیستمحیطی یا محرک در ابتلا به پسوریازیس نقش بازی میکنند. این نظریه وجود دارد که پسوریازیس از ترکیبی از ژنها و نیروهای خارجی باعث میشود. هنگامی که ژنهای مسئول برای پسوریازیس کشف شوند، الگوی وراثت ممکن است بهتر درک شود.[۳]
کار با نمونههای DNA از یک خانوادهٔ بزرگ شامل بسیاری از افراد مبتلا به پسوریازیس، یک جهش ژنی به نام CARD14 را شناسایی کردهاست که منجر به پسوریازیس پلاکی میشود.[۴]
محرکها
محرک پسوریازیس جهانی نیست. چه بسا ممکن است آنچه باعث پسوریازیس یک نفر میشود، بر دیگری تأثیر نمیگذارد. محرکهای ایجاد پسوریازیس عبارتند از: استرس، صدمه به پوست، برخی داروها و عفونت.
استرس
استرس میتواند باعث شروع پسوریازیس برای اولین بار یا تشدید پسوریازیس موجود شود. آرامش و کاهش استرس ممکن است به پیشگیری از استرس حاصل از تأثیر پسوریازیس کمک کند.[۴]
نوشیدنیهای الکلی
مصرف الکلهای سنگین میتواند موجب فوران پسوریازیس شود. اگر بیش از حد از الکل استفاده کنید، انتشار پسوریازیس ممکن است بیشتر شود. کاهش مصرف الکل بیش از حد برای پوست شما مفید است. اگر به کمک نیاز دارید، پزشک شما میتواند به شما کمک کند تا یک برنامه برای ترک نوشیدن داشته باشید.[۱۳]
صدمه به پوست
پسوریازیس میتواند در مناطقی از پوست که آسیب دیده یا دچار آسیبهای روانی شدهاند به نظر برسد. این پدیدهٔ کوبنر نامیده میشود. واکسیناسیون، آفتاب سوختگی و خش همه میتوانند موجب راهاندازی پاسخ کوبنر شوند. پاسخ کوبنر میتواند درمان شود اگر به موقع عمل کنید.
داروها
برخی داروها با تحریک پسوریازیس در ارتباط هستند، از جمله:
لیتیم: مورد استفاده برای درمان اختلال دوقطبی و سایر اختلالات روانی میباشد. لیتیوم باعث تشدید پسوریازیس در حدود نیمی از افراد مبتلا به پسوریازیس که آن را مصرف میکنند میشود.
داروهای ضد مالاریا: Plaquenil، کیناکرین، کلروکین و هیدروکسی کلروکین ممکن است باعث شعلهور شدن پسوریازیس شوند، معمولاً ۲ تا ۳ هفته پس از مصرف دارو پسوریازیس گرفته شدهاست.هیدروکسی کلروکین کمترین میزان بروز عوارض جانبی را دارد.
پروپرانولول: این درمان فشار خون بالا باعث بدتر شدن پسوریازیس در حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از بیماران مبتلا به پسوریازیس که آن را استفاده کردهاند شدهاست. معلوم نیست که تمام داروهای فشار خون بالا (مسدودکنندهٔ بتا) باعث بدتر شدن پسوریازیس شوند، اما ممکن است که بالقوه توان آن را داشته باشند.
کویندین: این داروی قلب گزارش شدهاست که باعث بدتر شدن برخی از موارد پسوریازیس شدهاست.
ایندومتاسین: این یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی برای درمان آرتریت است. این دارو برخی از موارد پسوریازیس را بدتر کردهاست. سایر ضد التهابها معمولاً میتواند جایگزین شود. اثرات منفی دارو معمولاً کم است هنگامی که آن را به درستی استفاده کرده باشید. در هر حال عوارض جانبی آن معمولاً با منافع آن در ورم مفاصل پسوریاتیک همراه است.
عفونت، میکروبها و اچآیوی
هر چیزی که میتواند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار دهد به پسوریازیس تأثیر میگذارد. بهطور خاص، عفونت استرپتوکوکی (گلو درد) با پسوریازیس خالدار همراه است. گلو درد اغلب با شروع اولین پسوریازیس خالدار در کودکان همراه است. شما ممکن است شعلهور شدن پسوریازیس بعد از یک گوش درد، برونشیت، التهاب لوزهها یا عفونتهای تنفسی را بیش از حد تجربه کنید.
این غیرمعمول نیست برای اینکه کسی به یک شعلهور شدن پسوریازیس بدون علائم گلو درد دچار شود. صحبت با دکتر در مورد گرفتن تست گلو درد در صورت شعلهور شدن پسوریازیس لازم است.[۴]
پسوریازیس ممکن است با استعمار پوست یا روده توسط استافیلوکوکوس اورئوس، مالاسزیا، و کاندیدا آلبیکنس بدتر شود.
نرخ پسوریازیس در افراد HIV مثبت مانند افراد HIV منفی است، با این حال، پسوریازیس در افراد آلوده به اچ آی وی گرایش به شدت بیشتر دارد.[۱۴]
سایر محرکهای محتمل
اگر چه از نظر علمی اثبات نشده، برخی از افراد مبتلا به پسوریازیس گمان میبرند که آلرژی، رژیم غذایی و آب و هوا محرک پسوریازیس آنهاست.[۴]
مکانیزم
پسوریازیس رشد غیرطبیعی بیش از حد و سریع لایهٔ اپیدرمی پوست است. تولید غیرطبیعی سلولهای پوستی (به خصوص در زمان ترمیم زخم) و بیش از حد بودن سلولهای پوست به دنبال حوادث سطحی پوست در پسوریازیس شایع است. در پسوریازیس سلولهای پوست هر ۵–۳ روز به جای معمول ۳۰–۲۸ روز جایگزین میشوند. این تغییرات از سرشد سریع کراتینوسیت ناشی از التهاب سریالی در درم شامل سلولهای دندریتیک، ماکروفاژها، و لنفوسیتهای تی (سه زیرگروه از گلبول سفید) به وجود میآیند. این سلولهای ایمنی (گلبولهای سفید) از حرکت درم به اپیدرم و ترشح هورمونهای ایجادکننده التهاب (سایتوکاین) مانند عامل نکروز توموری آلفا، اینترلوکین ۱β، اینترلوکین ۶ و اینترلوکین ۲۲ به وجود میآیند. این ترشح هورمونها محرک التهابی هستند که سلولهای کراتینوسیت را به تکثیر تحریک میکنند. یک فرضیه این است که پسوریازیس، نقص در گلبولهای سفید T، و در سایتوکین نظارتی اینترلوکین ۱۰ میباشد.
جهشهای ژن مربوط به تولید پوست باعث میشود پسوریازیس را یک حساسیت ندانیم.
DNA یک محرک التهابی در بیماری پسوریازیس است و تحریک گیرندههای روی سلولهای دندریتیک خاص، که به نوبهٔ خود، تولید سایتوکین اینترفرون α میکنند. در پاسخ به این پیامهای شیمیایی (هورمون) که توسط سلولهای دندریتیک و سلولهای T، همچنین سلولهای کراتینوسیت سیتوکینهایی را ترشح میکنند به عنوان اینترلوکین ۱، اینترلوکین ۶ و فاکتور نکروز توموری-α، که به سیگنال سلولهای التهابی در پایین دست میرسند و تحریک التهاب اضافی میکنند.
سلولهای دندریتیک پل دستگاه ایمنی ذاتی و دستگاه ایمنی تطبیقی بدن است. آنها در ضایعات پسوریازیس افزایش مییابند و موجب تکثیر سلولهای T و سلولهای نوع اول کمک کنندهٔ T (سلولهای Th1) میشوند. ایمونوتراپی هدفمند و همچنین پسورالن و فرابنفش (PUVA) درمانی میتواند تعداد سلولهای دندریتیک را کاهش دهد و به نفع یک لنفوسیت تی کمککننده در الگوی ترشح سیتوکین بیش از یک پروفایل سیتوکین سلول وابسته به Th1/Th17 عمل کند. سلولهای T پسوریاتیک از درم به اپیدرم حرکت میکنند و اینترفرون γ و اینترلوکین ۱۷ ترشح میکنند. اینترلوکین ۲۳ به القاء تولید اینترلوکین ۱۷ و اینترلوکین ۲۲ شناخته شدهاست. آثار اینترلوکین ۲۲ در ترکیب با اینترلوکین ۱۷ برای وادار کراتینوسیت به ترشح سایتوکاین نوتروفیل-جذب عمل میکند.[۱۴]
-
-
افتادگی دریچه میترال|تخصصی ترین گفتار درمانی درشاهین ویلا کرج 09121623463 ژوئن 9, 2019
-
احیای قلبی ریوی|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان امام حسین کرج 09121623463 ژوئن 9, 2019
-
هگزارلین|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان نبوت کرج 09121623463 ژوئن 9, 2019
-
هموکروماتوز|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان اتحادکرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
دیابت نوع ۲|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان توحید کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
دیابت نوع ۱|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان اسبی کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
پیشدیابت|تخصصی ترین گفتار درمانی درمیدان مهران کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
هپاتیت ای|تخصصی ترین گفتار درمانی در جهانشهر کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
نارسایی حاد کبد|تخصصی ترین گفتار درمانی در عظیمیه کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
حرکات روده|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارخان زاده کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
علایم ادراری|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارشهرداری مهرشهر کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
پیوند قلب|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارماهان کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
نخ دندان|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارجمهوری کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
مسواک|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارپرستار کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
کلرهگزیدین|تخصصی ترین گفتار درمانی در بلوارموذن کرج 09121623463 ژوئن 8, 2019
-
طب ایرانی | گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
چک لیست کشوری دفاتر کار مامایی| گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
چک لیست کشوری دفترکار تعذیه | گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
چک لیست کشوری درمانگاه تخصصی دیابت | گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
چک لیست کشوری درمانگاه تخصصی داخلی | گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
چک لیست کشوری مراکز جراحی محدود | گفتارتوان گستر کرج09121623463 ژوئن 1, 2019
-
-
توان بخشی تخصصی ارگو تراپی ویژه کودکان دچار بیش فعالی|گفتارتوان گسترالبرز09121623463
-
behtarinalborz.ir
goftardarmanionline.ir
googleimage.ir
hamejaa.ir
medu-karaj.ir
siavashataee.ir
slpnews.ir
autismonline.ir
avalinkaraj.ir
behtarin-entekhab-karaj-siavashataee.ir
behtarinkaraj.ir
goftardarmanikaraj.ir
goftareravan.ir
google-map.ir
googlegame.ir
googlemovies.ir
karaj-medu.ir
kardarmanialborz.ir
kardarmanikaraj.ir
loknatclinic.ir
loknatshekan.ir
otalborz.ir
otkaraj.ir
pff-rhs.ir
pooyesh-dar-goftardarmani-karaj.ir
pooyesh-dar-kardarmani-Karachi
محمد رضا رحیمی موحد بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
فایقه نوروزی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
مهنوش معصومی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
گلنوش گل محمدی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
فرهاد سخائی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
زهرا احمدی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
زهره غلامزاده بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
عیسی اسدی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
مریم بارانی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
نسیبه احمدی بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
محمد قادریی احسانپور بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
جعفر قادری واحد بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زبان
لیلا شمس پر بهترین کلینیک گفتاردرمانی استان | کلینیک تخصصی گفتاردرمانی و آسیب شناسی گفتار و زب
-
-
-
-